Olijfbomen
De olijfboom (Olea europaea) is een boom van de olijffamilie (Oleaceae). Het geslacht Olea telt ongeveer 30 soorten met een groot spreidingsgebied, voornamelijk in de Oude Wereld. Traditioneel wordt de boom gebruikt vanwege de vrucht ervan, de olijf, die zelf wordt gegeten, en waaruit de zeer belangrijke olijfolie wordt gewonnen.
Herkomst olijfboom
De herkomst van de boom ligt waarschijnlijk in de gebieden rond het oostelijk deel van de Middellandse Zee, zoals Syrië en Klein-Azië. Al duizenden jaren wordt de boom in de literatuur van landen rond de Middellandse Zee genoemd, zoals in Griekse mythologie en Tenach. Ook tegenwoordig is de boom in de landen rond de Middellandse Zee nog zeer belangrijk, maar vindt men de boom ook in heel andere delen van de wereld, zoals Florida, Australië en China. Door onderling kruisen bestaan er vandaag de dag meer dan 80 soorten olijfbomen. De boom groeit aanvankelijk relatief langzaam, heeft een dikke stam en lange wortels. Vanwege de groei van de wortels, moet er telkens een minimale afstand tussen de bomen worden aangehouden bij het beplanten. Pas na 5 jaar begint de boom vruchten te dragen. Olijfbomen kunnen vele honderden jaren oud worden. Oude olijfbomen zijn bijzonder waardevol.
Mythologie
Volgens de Griekse mythologie schonk Pallas Athene in haar wijsheid een olijfboom aan de stad Athene. Nog steeds staat er daarom een olijfboom op de Akropolis. De boom waaruit in de loop der eeuwen onze eetbare olijven zijn ontstaan is eigenlijk een ondersoort, namelijk Olea europaea ssp. sylvestris. In Oost-Afrika komt nog een andere ondersoort voor, Olea europaea ssp. cuspidata, met kleine olijven die nauwelijks eetbaar zijn. In de hooglanden van Ethiopië komt deze Afrikaanse wilde olijf vaak voor in kerkbossen, kleine resten natuurlijk bos in een voor de rest vaak boomloos landschap.
Olijfbomen vezorgen en onderhouden
Veel mensen hebben tegenwoordig een olijfboom thuis; in de tuin of in een pot als kuipplant; gekocht in een tuincentrum of meegenomen uit de zonnige landen als souvenir. Kan dat nu wel; een olijfboom in Nederland? Ja, dat kan, maar houd rekening met een aantal belangrijke zaken.
Temperatuur
Olijfbomen zijn subtropisch en houden van milde winters en droge zomers. Takken sterven af bij temperaturen beneden de -2° C. en hele bomen sterven bij vorst beneden de -15° C. Olijfbomen groeien idealiter in klimaatzones 10 en 11. Sommige varianten zijn bestand tegen kou en verdragen zone 9 (gem. vorst nacht/dagtemp. -7/-1 °C) of zelfs 8 (gem. vorst nacht/dagtemp. -12/-7 °C). Nederland ligt voor het grootste deel in klimaatzone 8, maar het oostelijk deel van Nederland ligt in klimaatzone 7 (gemiddelde nacht/dagtemperatuur (-18/-12 °C). De soort olijfboom is daarom in Nederland allesbepalend. In Nederland is het dan ook het veiligst olijfbomen als kuipplant te houden. Dagen aanhoudende strenge vorst of een harde vrieswind doodt een (niet geharde) olijfboom of brengt ernstige schade toe. Maar let op: een al wat oudere diepgewortelde boom zal bij vorstschade opnieuw jonge scheuten ontwikkelen.
Bodemsamenstelling
Olijfbomen en olijven zijn het sappigst wanneer ze groeien in een diepe en voedzame grond. De ideale grond voor een olijfboom is een kleihoudende bodem, maar olijfbomen gedijen op elke grondsoort, zelfs zand. De grond mag niet te nat zijn en idealiter nooit uitdrogen, al kunnen olijfbomen indien diep geworteld lange tijd tegen droogte. Eventueel de tuingrond vermengen met kleikorrels of compost om de grond luchtiger te maken. Als olijfbomen in de volle grond staan de grond vanaf het moment dat de kleine witte bloempjes opengaan, elke maand bemesten met een korrelkunstmest (formule 10-10-10). Na oktober niet meer bemesten.
Water geven
In de hete klimaatzones is twee tot drie keer water geven per week noodzakelijk, zeker bij een lichte en zanderige bodem. Houd de bodem niet te nat, en zorg ervoor dat de bodem minstens 75% droog is voordat de olijfboom opnieuw water krijgt, omdat de wortels gevoelig zijn voor rot. In veel olijfboomgaarden druppelirrigatie toegepast, maar dat zorgt voor minder diepe worteling en daarmee grotere gevoeligheid voor droogte.
Snoeien olijfboom
Op zich is het niet nodig om een olijfboom te snoeien, maar vormsnoei kan worden toegepast. Zo kan men eventueel de toppen van de langste takken snoeien om de groei vanuit de kroon te bevorderen, zodat men een volle boom krijgt. Laat takken minsten 20 cm lang.
Latijnse naam olijfboom
Olea Europaea De olijfboom kent zijn oorsprong in het oostelijk deel van de Middellandse Zee rond 3500 v.C. Zowel in het Oude als het Nieuwe Testament spelen olijven een belangrijke rol. De olijven werden als voedsel gebruikt en om olijfolie van te persen. Olijfolie werd o.a. gebruikt voor het balsemen, als lampenolie, voor zalving en als geurbalsem. Olijven en olijfolie zijn goed te conserveren en bevatten veel voedzame stoffen zodat het een rijk bezit was. Vanwege de handel en de trek van volkeren werd de olijfboom ook langs de westelijke kant langs het Middellands Zee gebied verspreid in zowel Europa als Afrika. Het leven van de volkeren die ten tijde van het Oude en Nieuwe Testament rond het Middellands Zee gebied leefden. In de bijbel wordt vaak melding gemaakt van olijven en olijfbomen. De olijfboom speelde ook in het leven van Jezus een belangrijke rol. In het Hof van Gethsemane(olijfpers), een olijfboomgaard vecht Jezus voor zijn leven en na zijn door wordt hij begraven in een grot die zich in een olijfboomgaard bevond.
